Nhà Có Hoa Anh Đào

Tưởng Năng Tiến

Khi mở cửa bước ra sân sau, cả hai bố con tôi đều đứng sững, mở lớn mắt nh́n.
- Có cây hoa đào con ơi! Bố tôi kêu khẽ ngạc nhiên.
- Dạ, hoa đào.
Tôi đáp nhỏ rồi đứng lặng ngắm bầy ong bé tí đang lượn quanh những bông hoa vừa hé nở. Dạo ấy vào khoảng tháng Hai, đúng lúc mận đào ở Mỹ đang độ khai hoa.. Những cánh hoa hồng thắm mong manh rung nhẹ trong nắng sớm gây trong tôi một niềm xúc cảm thật êm đềm nhẹ nhàng nhưng sâu đậm. Lâu lắm tôi mới lại nh́n thấy hoa đào.
Trí tưởng của tôi bỗng quay nhanh về một thành phố cũ, nơi mà tôi đă lớn lên và đă ướp đẫm tuổi thơ của ḿnh bằng hàng trăm loại hương hoa: hoa hồng, hoa ngũ sắc, hoa rẽ quạt, hoa b́m b́m, hoa dạ lư, hoa mận...; và tất nhiên là phải có hoa đàọ Nói một cách hơi quá ướt át, người ta vẫn gọi đó là "xứ hoa đào" mà.
Tôi thấy rơ ràng là ḿnh đang lơn tơn hớn hở trên đường đến trường vào một buổi sáng tinh mơ. Con đường Thủ Khoa Huân nhỏ hẹp, thoai thoải dốc, cần cận những viên đá bạc đầu dưới mỗi bước chân đị Hai bên đường, chen lẫn giữa những bụi hoa quỳ man dại, là những cành mai mềm mại ẻo lả vươn cao lấm tấm điểm những cánh hoa c̣n ướt đẫm sương đêm.
Cùng lúc, bố tôi - không chừng - cũng đang đi lại trên một con đường nào đó của riêng ông. Có thể đó là một con đường rừng rực rỡ mai vàng, giữa vùng biên giới Hoa - Việt, khi mà ông chưa gặp mẹ tôi, và vào lúc mà chuyện đánh đuổi thực dân c̣n là điều làm say ḷng cả một thế hệ người.
Mẹ tôi, không hiểu đă lặng lẽ đến đứng sau lưng chúng tôi tự lúc nào, bà cũng kêu lên thích thú:
- Có cả cây hoa đào và cây chanh nữa hả con!
- Vâng...
Tôi nói "vâng" lí nhí mà ḷng th́ sung sướng hănh diện như thể chính ḿnh là kẻ đă gieo trồng vun sới hai cây đào và cây chanh đó vậỵ Sự thực, trước đó một tuần, khi đi xem nhà vào ban đêm tôi không hề biết rằng vườn sau có cây trái ǵ cả. T́m được một căn nhà ở khu yên tĩnh, giá thuê vừa phải, và người ta không để ư đến sự dị biệt màu da hay màu tóc đă đủ làm tôi mừng quưnh đi rồi.
Bữa cơm đầu tiên nơi căn nhà mới chúng tôi ăn với thịt gà luộc chấm muối tiêu và lá chanh thái chỉ. Mẹ tôi xuưt xoa khen ngon và quên bẵng đi cái tội "mềm nhũn" của những con gà Mỹ. Như thường lệ, bố tôi vẫn giữ im lặng nhưng chỉ cần nh́n ánh mắt của ông là tôi đă nhận thấy có sự hài ḷng. Cả ngày hôm ấy, và nhiều ngày tháng kế tiếp nữa, chúng tôi đều rất bận và vui - sự vui thích mà đă có lúc tôi ngỡ rằng sẽ không bao giờ c̣n t́m lại được trên nét mặt của bố mẹ già nữa.
Trước đó một năm, cũng đă có lúc gia đ́nh tôi sống rất an vuị Đó là thời gian tôi vừa đón bố mẹ từ quê nhà sang, theo chương tŕnh đoàn tụ gia đ́nh. Nhưng rồi sau đó không lâu là những ngày tháng buồn bă tẻ nhạt khiến tôi vô cùng bối rối và khổ sở.
V́ không lường trước, và cũng v́ sự giới hạn của tiền bạc, tôi đă "nhốt" bố mẹ ǵa gần cả năm dài, sau bốn bức tường, trong một chung cư ở thành phố San Jose, California. Khi niềm vui đoàn tụ đă qua đi, và khi mà cả hai người đều bắt đầu có triệu chứng chết héo giữa đất lạ xứ người th́ tôi đâm hoảng.
Việc đầu tiên là tôi vội vàng đưa bố mẹ đi chùa. Trời Phật ơi, chùa ở Mỹ sao mà nhỏ xíu và vắng ngắt vậy nè. Vào ngày lễ lớn chùa có đông người th́ bên ngoài không c̣n chỗ đậu xe, và bên trong th́ không đủ chỗ ngồi.
- Sao chùa chiền ở đây giống y như nhà ở thế hả con ?
Sự thực th́ đó đúng là cái nhà chứ c̣n "giống như" ǵ nữa. Tôi không hiểu, và cũng không dám hỏi xem, căn nhà đó thuê hay mua trả góp. Và dù mua hay thuê, bằng cách nào mà vị sư trụ tŕ trả nổi một số tiền cho căn nhà bốn pḥng - đối với riêng tôi - đúng là một điều "mầu nhiệm".
Sau đó, tôi đưa bố mẹ đi phố Tàu, với lời giải thích ba hoa rằng "vào đây bố mẹ sẽ thấy thoải mái y như thể là ḿnh đang đi trong Chợ Lớn ở Sài G̣n vậy". Kể cả vào mùa Hè, thời tiết của thành phố San Francisco dường như vẫn cứ hơi quá lạnh đối với sức khỏe mong manh của bố mẹ tôi. Nh́n hai ông bà già co ro, ngơ ngác giữa những hè phố luôn luôn chen chúc người đi mà không dưng ruột tôi muốn... đứt. Rơ ràng là bố mẹ tôi không thấy "thoải mái" một tí nào cả. Không bao lâu cả hai người đều than là nhức đầu và chóng mặt. Chính tôi, tôi cũng cảm thấy ... y như vậy!
V́ thiếu đất nên Chinatown chỉ có thể phát triển theo chiều cao. Cùng với cái lối kiến trúc theo chiều dọc này là cái tính hay bày biện lộn xộn và hay chưng hoa kết đèn của người Trung Hoa khiến cho đôi mắt của du khách lạc vào khu phố của họ phải điều tiết quá nhiều; do đó, ai mà không chóng mặt. Và nếu bố mẹ tôi biết được rằng trong một phạm vi chỉ có hai mươi bốn lốc đường mà chứa lúc nhúc đến bốn chục ngàn người (một mật độ cao nhất thế giới) - lúc nào cũng nói năng xí xa xí xồ - th́ hẳn là ông bà c̣n nhức đầu hơn nhiều lắm.
Chúng tôi vội vă chạy ra khỏi khu rừng người vô duyên đó. Loanh quanh một lát, tôi đưa bố mẹ đi khoe cầu treo Golden Gate, mà vẫn theo lời tôi là "to và dài nhất hoàn cầu." Bố tôi nh́n cái cầu với đôi mắt lănh đạm như thể là người ta nh́n thấy cây viết hay cục tẩy trên bàn vậy. Mẹ tôi th́ quan sát trầm ngâm một lúc rồi lẩm bẩm:
- Theo mẹ th́ ḿnh cứ xây độ một trăm cái cột chống cho nó an toàn, con ạ. Chả tội ǵ phải để nó chông chênh như thế.
- Vâng, mẹ dạy như thế là phải!
Tôi đáp cho qua chuyện rồi lặng lẽ đưa hai người ra về. Trên đường về tôi câm như hến v́ buồn quá. Bố mẹ tôi th́ mệt quá nên cũng chả ai nói năng ǵ. Trong xe tôi đă mua sẵn mấy băng nhạc cải lương. Điều đáng tiếc là tuy hai ông bà cũng thích nghe cổ nhạc miền Nam nhưng không thích lắm. Hai người có vẻ ưa nghe cô Hồ Điệp ngâm thơ hơn. Tôi lại chỉ t́m được mỗi một cuốn băng của Hồ Điệp thôi nên đă có lúc "đành" phải vào pḥng, đóng kín cửa lại, vừa dạo đàn, vừa ngâm một số những bài thơ - mà phần lớn do chính tôi sáng tác - để "cống hiến" cho bố mẹ già, vào lúc mà không khí gia đ́nh buồn tẻ hay nhạt nhẽo.
Khi c̣n trẻ, mỗi lần uống rượu say, ở bất cứ nơi đâu tôi cũng đều bắt mọi người "phải" im lặng nghe tôi ngâm thơ. Dù chưa bao giờ bị ai đánh v́ chuyện này, không hiểu sao, từ khi qua tuổi ba mươi tôi "bỗng" trở nên biết điều hơn. Tôi vẫn say rượu, thỉnh thoảng, nhưng cái vụ ngâm thơ hay ca hát th́ bỏ hẳn.
Tuy thế, tôi vẫn không từ bỏ niềm tin vào "làn hơi thiên phú" của ḿnh. Nếu nó không giúp tôi hái ra tiền th́ ít nhất nó cũng đủ làm cho bố mẹ tôi vui. Tôi đă tưởng thế v́ cũng như bao nhiêu bà mẹ "điên khùng" khác trên cuộc đời này, mẹ tôi rất thích bất cứ cái ǵ do con ḿnh làm ra. Bà cụ cứ nghe đi nghe lại măi cuộn băng do chính tôi ngâm thơ.
Điều không may là bố tôi th́ khác. Ông tỉnh táo và khách quan hơn. Đợi vào lúc mẹ tôi không có mặt, ông nhỏ nhẹ nói:
- Con ngâm thơ bố thấy cũng hay, nhưng giá con đừng làm như vậy nữa th́ không chừng lại hay hơn nhiều.
Vậy là những cuộn băng "đặc biệt" ấy phải ch́m vào quên lăng.
Sau vụ đó, tôi chuyển sang băng nhựa videọ Không phải là tôi làm hề rồi tự thu băng để chiếu lại cho bố mẹ già giải trí như Lăo Lai bên Tàu đă làm hồi xưa đâu. Thiệt t́nh là tôi dở hơi không tới cỡ đó. Chỉ v́ thấy chuyện chưởng Kim Dung được quay thành phim video và chuyển âm sang tiếng Việt nên tôi vội vàng đi mua máy, mướn phim về để cả đống ở nhà.
Những tác giả ngoại quốc tôi ít khi để ư, trừ Kim Dung. Nếu không t́nh cờ gặp ông vào năm mười tuổi có lẽ tôi cũng đă thi đậu vào đệ thất của một trường công lập ngay keo đầu rồi.
Tôi hy vọng không khí trong gia đ́nh sẽ đỡ tẻ nhạt hơn nếu bố mẹ tôi chịu ngồi xem phim chưởng suốt ngày. Tối đến, tôi sẽ ba hoa liếng thoắng bàn thêm cảnh Tạ Tốn cướp đao trên Bàn Sơn Đảo. Nếu bố mẹ tôi chưa hiểu rơ về công phu Sư Tử Hống hay về sự khác biệt giữa phe Kiếm Tông và Khí Tông trong phái Hoa Sơn th́ đúng là những cơ hội bằng vàng để tôi có dịp khoe khoang về kiến thức trời biển của ḿnh.
Tiếc thay, bố mẹ tôi chả hề để mắt đến những cuộn phim thổ tả đó. Theo lời ông cụ th́ "chúng nó nói một thứ tiếng Việt không phải của người Việt". C̣n mẹ tôi th́ chỉ sau một show ác đấu ngắn ngủi của Kiều Phong ở Tụ Hiền Trang là bà cụ đă vội vă chạy ngay vào pḥng đọc ... kinh cầu siêu.
Dù vẫn bị mang tiếng là hơi chậm hiểu, cuối cùng, tôi cũng nhận ra được sự thiếu thốn mất mát lớn lao trong đời sống của bố mẹ tôi nơi xứ lạ quê người. Họ cần một miếng đất. Họ phải sống trên đất, gần đất và với đất. Trải thảm, tráng xi măng, lót nhựa đường để che hết đất là giết chết con người, Giời ạ.
Tôi nhớ đến hôm đi San Francisco về, mẹ tôi đă nh́n những đồi cỏ xanh bát ngát và chép miệng:

- Đất bỏ hoang nhiều quá, hoài của thật con nhỉ ?

Tôi vội vàng cải chính:

- Đâu có, mẹ. Nông trại cả đấy chứ. Mẹ không thấy người ta nuôi ḅ và ngựa trên đó sao ?

- Ừ nhỉ! Thế mà mẹ cứ tưởng... Sao người ta lắm đất thế ...

Thế là tôi xin việc làm thêm, cố gắng dành dụm một số tiền đủ để đặt cọc thuê được một căn nhà duplex. Nhà mới tuy bé nhỏ nhưng vẫn có đủ sân trước, vuờn sau, nằm ở khu an ninh và toàn người láng giềng da trắng đàng hoàng sạch sẽ. Đă thế, chúng tôi c̣n có sẵn cả cây chanh và cây hoa anh đào nữa.

Thời gian sau đó, gia đ́nh tôi sống rất yên vui và ổn thỏa. Vào mùa Hè, khi tôi từ sở làm về trời vẫn c̣n nắng chói chang. Mở cửa vào nhà xong là tôi bước ngay ra sau vườn. Bao giờ bố tôi cũng đang ngồi uống trà dưới gốc cây đào; và mẹ tôi th́ lui hui bận rộn với những luống rau bé bỏng của bà. Gần như từ sáng sớm cho măi đến khi chiều tối, lúc nào bố mẹ tôi cũng sống ở ngoài vườn.

Chúng tôi phân định mảnh đất tí teo vừa thuê được ra làm nhiều phần rất là rơ rệt. Bố tôi chăm sóc cây đào, cây chanh và giàn hoa giấy màu xác pháo ở cổng vào. Rẻo đất phía trước cũng là nơi để ông giồng hoa cúc.

Phần tôi, tôi chỉ xin một góc cỏn con, vô cùng khiêm tốn để gieo một ít poppy và trồng mấy cụm pensee thôi. Chả hiểu bố tôi có kỷ niệm ǵ với loài hoa cúc đại đóa hay không; riêng tôi, hai loài hoa vừa kể là hai hoài niệm về hai mối t́nh te tua của đời ḿnh. Cho măi đến bây giờ, tôi vẫn không hiểu sao, đường t́nh duyên của ḿnh lại ít may mắn thế.
Nguyên cả mảnh vườn sau là giang sơn riêng của mẹ tôi, một giang sơn nhỏ hẹp nhưng vô cùng phong phú. Tôi cuốc một luống đất dài để mẹ giồng đủ loại rau thơm: rau húng quế, húng nhũi, tía tô, rau răm, kinh giới, mồ ôm...; và tất nhiên phải có hành ng̣ và cả sả nữa.
Người ta không mấy khi có dịp làm được một thức ăn với sả ở Hoa Kỳ. Nhưng có hề chị Đâu ai cố gây và giữ cho được môt bụi sả chỉ v́ nó cần cho nồi cà ry hay cho món thịt ḅ kho. Điều cần là thỉnh thoảng, khi buồn buồn ḿnh có thể ngắt một lá sả ṿ nhẹ trong tay, rồi đưa lên mũi để hít thở được hương vị của cả quê hương thoang thoảng nhẹ nhàng trong đó.
Mẹ tôi c̣n thích có một hàng cải bẹ xanh, xanh thật là xanh, để vào những lúc nắng nhạt bà có dịp nh́n thấy vài đôi bướm trắng chờn vờn trên những luống hoa vàng. Luống đất c̣n lại chúng tôi gieo hột rau dền, rau tần ô, và rau muống - những thứ rau mà tôi biết rằng nếu thiếu đi th́ cuộc đời mẹ tôi kể như là vô nghĩa. Phần đất sát với bờ rào của nhà bên cạnh th́ tôi làm giàn cây để cho khổ qua, bầu, và mướp có chỗ leo.
Tôi không ưa hoa bầu và hoa mướp đâu. Coi vô duyên thấy mẹ. Nhưng với giàn khổ qua thâm thấp, lá xanh sắc, nhỏ nhắn, xinh xinh, điểm những hoa vàng nhỏ li ti th́ trông thương lắm.
Tôi "dọa" mẹ rằng:
- Bầu ở Mỹ tốt lắm mẹ nhá. Quả nào cũng dài lê thê đến chấm đất luôn.
- Hay quá, hả con.
- Dạ.
Tôi "dạ" ngọt như đường cát, mát như đường phèn. Thế là bữa cơm tối nào gia đ́nh tôi cũng có chuyện để nói. Và toàn những chuyện vui. Mẹ tôi có lúc xuưt xoa:
- Bắp của Mỹ lạ lắm con nhá. Mẹ mới gieo có hai hôm mà đă lên cao cả gang tay.
- Dạ.
Tôi lại "dạ" dịu dàng rồi vội vă thêm:
- Ở đây nó thế mẹ ạ.
- Hay nhỉ.
Tôi thấy hănh diện cho giàn bầu và mấy cây bắp con con quá. Sau hơn một năm ở Mỹ, mọi thứ đều bị mẹ tôi coi thường, kể cả "cái cầu treo dài nhất thế giới"; chỉ riêng có hai giống thực vật vừa kể là nhận được hai câu khen tặng "hay quá" và "hay nhỉ" ngắn ngủi hiếm hoi thôi.
Có hôm đang bữa cơm bỗng mẹ tôi buông đũa, thản thốt kêu:
- Thôi chết rồi, con ơi!
- Sao hả mẹ ?
- Mẹ quên nói với con là mấy cây rau mồ ôm và rau răm vừa mới nhú lên th́ đă bị ốc sên cắn mất mấy cái lá rồi.
Trời, chuyện nhân quyền bị vi phạm ở Tầu, ở Cuba, ở Việt Nam hay ở đâu đó th́ tôi đành bỏ qua, chứ c̣n cái thứ ốc sên mà cũng bầy đặt hoành hành ngay sau sân sau nhà tôi th́ đâu có được. Tôi bỏ dở bữa cơm, hùng hổ lái xe ngay đến Kmart vác mấy hộp thuốc trừ sên về rải khắp vườn. Thỉnh thoảng c̣n có dịp chứng tỏ cho mẹ thấy là ḿnh chưa hoàn toàn vô dụng khiến tôi thấy nhẹ người hết sức.
Bố tôi vẫn thường giữ im lặng như bản tính xưa nay của ông; tuy thế, khi nh́n thấy rau thơm giồng ở ngoài vườn đă được ông cụ chiếu cố làm cho tôi thực sự thấy rất yên ḷng.
Tôi nhớ măi ngày đầu tiên đưa bố mẹ đi ăn phở ở hiệu Đắc Phúc. Ông cứ cầm cọng rau húng quế măi trên tay, ngắm nghía thật lâu, ṿ nát một góc lá, đưa lên mũi ngửi rồi vứt xuống bàn. Tôi đă thấy nhiều người tỏ sự thất vọng và khó chịu v́ mùi vị nhạt nhẽo của những cây rau thơm giồng ở Mỹ, nhưng chưa thấy ai biểu lộ một thái độ chán chường đến thế.
Chao ơi, ngay cái giây phút đó sao tôi khổ quá. Tôi chỉ muốn chết cho rồi. Tôi thương bố tôi đến chảy nước mắt và thấy ái ngại cho những cây rau thơm mọc ở xứ người. Lá của chúng cứ mỗi ngày một lớn và hương thơm th́ cứ theo thời gian mà nhạt dần đi.
Rau thơm mẹ tôi giồng ở sau vườn cũng chả thơm ǵ mấy, nhưng khi nh́n thấy bố tôi nhẫn nại ngắt từng lá bỏ vào chén khiến tôi thấy được an ủi vô cùng.
Tôi đă nghĩ là phải t́m cách mua cho được căn nhà đó, phải mua bằng được một nơi trú thân an ổn cho bố mẹ già. Chỉ cần cố gắng thêm một thời gian nữa, thời gian đủ cho chúng tôi để dành được một số tiền thế chân chừng mười phần trăm là có thể nói chuyện mua bán được rồi.
Tôi cũng đă mường tượng trước là sẽ giồng thêm cho mẹ một cây bơ, và một hàng anh đào che kín vườn sau cho bố. Rồi ra, căn nhà của chúng tôi sẽ rực rỡ hoa đào mỗi độ xuân về.
Cái mùa xuân rực rỡ đó, tiếc thay, đă không bao giờ đến. Biến cố đến trước mùa hoa đào nở. Có hôm, người quản lư khu phố điện thoại vào tận chỗ tôi làm việc, với giọng gắt gỏng:
- Ê, daddy của mày sao kỳ quá hà ?
- Kỳ làm sao ?
- Ổng cứ mặc đồ ngủ đi ṿng ṿng hoài hà. Hàng xóm họ nghi ông điên. Mà ổng có "bị sao" không vậy ?
Tôi ngọng. Sự thực là bố tôi rất hay mặc một bộ quần áo pyjama trắng, đội cái nón nỉ, khoác thêm chiếc áo bành, và cầm một cây gậy đi dạo mỗi sáng "cho nó khỏe người". H́nh ảnh này đối với tôi b́nh thường và quen mắt quá. Tôi quen với nó ngay từ ngày bố tôi chưa phải cầm gậy, và thay vào đó là ông cầm bàn tay bé bỏng của tôi ḱa. Tôi thấy như vậy "có sao" đâu ?
Sau đó đến chuyện của mẹ tôi. Bà cụ có hàm răng đen. Và cũng cứ theo lời thằng cha quản lư khu phố th́ lúc bà cười "khiến nhiều người sợ hăi." Hắn làm tôi nghĩ ngay đến một bà cụ quê mùa, nhỏ bé loắt choắt, lúc nào cũng đội xùm xụp chiếc khăn mỏ quạ, thỉnh thoảng đi lại ngoài đường... H́nh ảnh này đối với một số người Hoa Kỳ quả là "khó coi", đó là chưa kể đến hàm răng đen.
Tôi không hề nghĩ đến điều đó v́ đối với riêng tôi - trong những năm dài xa cách - mỗi khi nhớ đến mẹ là tôi chỉ thấy h́nh ảnh của bà khi tôi c̣n bé tí, đi đâu cũng nắm chặt chéo áo của mẹ thôi; thuở ấy, răng của mẹ tôi đen huyền, môi hồng cắn chỉ. Dù có thêm bao nhiêu ngàn năm nữa qua đi th́ mẹ tôi vẫn cứ măi măi đẹp tươi như thế và vĩnh viễn chả bao giờ có ǵ "khó coi" cả.
Cuối cùng là chuyện mấy con gà. Đàn gà mà mẹ tôi vô cùng hănh diện v́ lúc khởi đầu nuôi chỉ có mấy con thôi mà chả bao lâu nhà tôi đă biến thành "trại gia cầm."
Hàng xóm than phiền là họ không ngủ được v́ tiếng gà gáy sáng. Thế mà trong bao lâu cả hai mẹ con tôi vẫn cứ ngỡ là ḿnh đă mang lại cho cả khu phố cái không khí thôn dă êm đềm nhờ vào tiếng gà gáy trong trẻo vào mỗi sáng.
Tôi có thể thuyết phục bố tôi thôi đừng đi dạo với bộ quần áo ngủ, năn nỉ mẹ tôi đừng tiếp tục nuôi gà nhưng tôi không biết làm thế nào ngăn được ác cảm và thành kiến của người dân bản xứ. Và rồi chuyện phải đến, đă đến.
Người quản lư báo cho tôi biết họ cần lấy lại nhà để sửa. Tôi hiểu đó chỉ là một cái cớ nên năn nỉ xin ở lại và đề nghị trả tiền thêm. Tôi cũng cố giải thích cho hắn hiểu là bố mẹ tôi sẽ... chết nếu sống không có đất. Cuối cùng hắn đành nói thực:
- Từ khi tụi mày tới đây khu phố ngó bộ muốn xuống giá. Chủ nhà chủ đất nó đâu muốn như vậy. Tao chỉ là thằng làm mướn cho tụi nó thôi. Nó biểu sao là tao làm vậy hà.
Thế là thôi. Thôi giă từ căn nhà có hoa anh đào, có hương hoa chanh thoang thoảng mỗi sáng, có bầy ong nhỏ loanh quanh bên giàn khổ qua xanh lá mỗi trưa, có đôi bướm trắng chờn vờn trên những luống cải lấm tấm điểm bông vàng vào những buổi chiều nhạt nắng. Người ta không thể mượn một mảnh đất để làm quê hương dù chỉ là mượn tạm để cho bố mẹ già nương náu cho hết những ngày tàn ngắn ngủi c̣n lại.

Trở về trang tác giả và tác phẩm