Cha Tôi

nguyễn thị ngọc nhung

 Cha tôi là một người đàn ông b́nh thường. Một người dễ dàng bị nuốt trửng bởi khối đông đàn ông ngoài kia, không để lại ấn tượng nào hết.

Cha tôi là một người cha tốt, một người chồng rộng răi giỏi lo. Hiếm khi tôi nghe cha mẹ tôi căi nhau. Mẹ tôi nhường chồng, có lẽ v́ ảnh hưởng giáo dục gia đ́nh, và phong tục tập quán. Cha tôi chiều vợ, có lẽ v́ là người rộng răi t́nh cảm, và không câu nệ vai tṛ phái tính trong gia đ́nh. Riêng về phương diện phân biệt nam nữ th́ cha tôi có phần cấp tiến hơn phần lớn những người đàn ông đồng thời cùng gốc gác. Nhưng, ông chỉ có phần cấp tiến hơn, một phần nào đó mà thôi. Có lẽ đối với ông, phần ấy cũng đă là quá lớn.

Khi chúng tôi đến tuổi vị thành niên, cả cha lẫn mẹ tôi đều không ngăn cấm việc ăn mặc thời thượng nhưng tôi không theo dơi thời trang như phần lớn đám con gái cùng lớp. Điều này do ở nơi mẹ tôi là người không chú trọng đến bề ngoài nên không biết ǵ hết về thời trang ăn mặc. Bà chỉ có một áo vét sọc ca rô đen đỏ trắng, trộm kiểu Chanel, là chiếc áo đỏm dáng nhất bà thường mặc khi buộc phải đi ăn cưới đâu đó với cha tôi. Tất nhiên mẹ tôi không hề biết nó là trộm kiểu Chanel. Bà chỉ biết nó bán rẻ ở phố Tàu và tiện lúc đang cần một cái áo mặc ngoài, thế thôi. Và tất nhiên mẹ tôi cũng chẳng để ư đến chuyện màu sắc sặc sỡ của áo tương phản quá sức với cặp kính cận dầy trễ nơi sống mũi, và với tất cả những ǵ hiền lành yên lặng nơi bà. Tuy vậy, điều này không có nghĩa bà để con cái ăn mặc tồi tệ hay cổ hủ khác người. Nơi lứa tuổi thiếu niên nhốn nháo thời trung học, tôi không hề có ư muốn nổi bật như một con mọt sách kỳ quái thông minh, và cũng không thích phổ thông bừa băi với nhiều tai tiếng. Như cha tôi, cả hai anh em đồng lọt trũng trong khối đông trung b́nh. Khi tôi muốn có cái váy đầu tiên trong đời, năm mười hai tuổi, cha tôi chứ không phải mẹ tôi, đưa đi mua. Tất nhiên ông không biết ǵ hết về những tiệm quần áo thời trang. Tuy rằng tôi là người muốn mua nhưng khi bước vào khu buôn bán đầy dẫy đủ mọi thứ tiệm, tôi cũng không khá hơn cha tôi chút nào trên phương diện mua sắm. Thế nên, cái váy đầu tiên của tôi là một thất bại chán chường.

Tôi cho rằng gia đ́nh tôi may mắn nên tuổi thơ của chúng tôi vui vẻ b́nh thường như mọi gia đ́nh trung b́nh khác. Mỗi năm đến hè, chúng tôi đều được đi xa hoặc tham dự những trại hè hướng đạo. Đấy là chưa kể thường xuyên trong năm, tuỳ mùa tuỳ dịp lễ, khi th́ lên núi trượt tuyết, lúc th́ chèo chuyền cắm trại. Là một người làm việc ǵ cũng rất cần mẫn, cha tôi ngoài th́ giờ làm việc, vẫn cố dành một ít th́ giờ để chia sẻ nhiều hoạt động sau giờ học với chúng tôi. Tôi c̣n nhớ rất rơ có lần ông đă bỏ ra gần sáu tháng cùng học dương cầm với chúng tôi để khuyến khích.

Sau khi mẹ tôi mất được vài năm, cha tôi về hưu. Ôâng sống một ḿnh cho đến lúc sức khoẻ suy giảm khá nhiều mới về ở với vợ chồng anh tôi. Thỉnh thoảng tôi đến thăm ông, những sáng chủ nhật hay những chiều thứ sáu, hoặc khi anh chị tôi đi chơi tối cần người giữ trẻ. Và trong một lần đến nhà anh giữ cháu trông cha, t́nh cờ tôi thấy được một khía cạnh khác nơi ông.

Cha tôi từ tốn để úp tấm ảnh nơi tay xuống bàn khi tôi mời ông ra ăn tối. Có lẽ ông quên cửa pḥng ḿnh đang mở và tôi ló đầu vào hơi đột ngột dù đă gơ nhẹ vài tiếng trước đó. Rất vô ư, tôi đùa.

"Ba nhớ mẹ quá lại đem h́nh ra xem đấy à?"

Không trả lời, cha tôi nhẹ nhàng mở ngăn tủ để h́nh vào rồi khoá lại. Sự im lặng bất chợt của ông bỗng dấy trong tôi một áy náy sượng sùng, sực nhận ra câu đùa không phải lúc. Và nỗi áy náy ấy biến tôi ra khó chịu, không phải với cha tôi, mà là với chính ḿnh. 

Cha tôi là người không có bí mật, không giữ điều ǵ bí mật. Ít ra, đó là ấn tượng tôi vẫn có về ông cho đến lúc đó, lúc ông im lặng từ tốn khoá trái ngăn tủ bàn viết. Từ lúc tôi có hiểu biết, nhận ra và nhớ được mọi chuyện quanh ḿnh, chưa bao giờ tôi thấy ông khoá tủ bàn viết của ḿnh. Bàn viết của cha tôi là một chỗ không cần lời dặn hay bảng cấm vẫn không ai bén mảng nói ǵ đến lục lọi t́m kiếm. Lâu ngày, dường như nó biến thành một nơi bất khả xâm phạm rất tự nhiên đối với chúng tôi. Chưa bao giờ tôi có ư muốn thúc đẩy ṭ ṃ nh́n qua giấy tờ hay mọi thứ nơi bàn làm việc riêng của ông. Nhưng, sau biến cố t́nh cờ thấy ông khoá tủ, nó hết c̣n tự nhiên và biến thành một thứ lập luận mà tôi chưa bao giờ đối diện để tranh căi. Chưa nh́n thấy cha tôi khoá ngăn tủ bao giờ, không đủ để khẳng định rằng cha tôi chưa bao giờ khoá ngăn tủ ấy. Tất cả chỉ là lập luận một cách tự nhiên v́ không ai thắc mắc một việc đă thành nếp theo thời gian trong gia đ́nh. 

Từ lúc đó trở đi, thể như tôi mới thật sự nh́n thấy cha tôi lần đầu trong đời. Hay đúng hơn, lần đầu sau bao nhiêu năm tôi đă xem sự có mặt của ông trong đời sống của ḿnh là một điều b́nh thường đến độ không mấy quan tâm. Kể cả h́nh dáng bên ngoài, tôi cũng đă không mấy chú ư. Tựa như, mọi thứ đă có thứ tự chỗ đứng của nó và chúng tự lo lấy thân, tôi không phải bận tâm, không cả thắc mắc, không cả liếc nh́n.  

Tóc cha tôi thưa sớm nơi chóp đầu ở tuổi bốn mươi, khi ấy tôi mới mười hai, nhưng điều lạ là chỗ tóc thưa ấy không hề lan rộng về phía trán. Tôi vẫn nhớ mỗi lần bà tôi đến thăm đều mang cho ông những gói thuốc cây cỏ khô quắn. Mẹ tôi sắc thuốc đặc quánh để nguội cho vào hũ đậy kín cho cha tôi xức lên da đầu mỗi ngày, nhưng cha tôi khi nhớ khi quên, và mẹ tôi rất đơn giản, chỉ làm theo lời mẹ chồng. Tôi không rơ có phải v́ bà tôi không biết bày tỏ nỗi niềm thương mến đứa con trai duy nhất của ḿnh bằng cách nào khác hơn, nhất là khi cha tôi đă có đủ thứ, kể cả hạnh phúc gia đ́nh. Cha tôi không phải là một người đàn ông đỏm dáng nên chẳng mấy chú trọng đến h́nh dáng bên ngoài với chải chuốt quần áo. Rơ là thói quen cách sống giản dị của ông vô cùng thích hợp với mẹ tôi.

Vóc người gầy ốm xương xẩu, có một lúc cha tôi đẫy người đôi chút rồi trở lại gầy g̣ khô cằn. Thừa hưởng chiều cao của cha, lại giống mẹ ở chỗ tṛn trĩnh nên hai anh em tôi to người lớn lứa. Cha tôi có chiều cao hơn trung b́nh, năm bộ mười. Ông không cho ḿnh là cao so với những người đàn ông á châu khác. Có lẽ nhờ vậy mà khi đi đứng ông không kḥm lưng như những người cao quá khổ thường mắc phải. 

Cha tôi có dáng xấu khi ngồi ăn. Ôâng cúi khom người, hai cùi chỏ dựa trên mặt bàn, mỗi lần đưa thức ăn vào miệng, đầu ông gần như cúi gằm xuống dĩa chén thức ăn. H́nh như đó là điều duy nhất mẹ tôi phê b́nh trước mặt con cái nhưng ông thản nhiên không bận tâm sửa đổi. Và càng chú ư đến thái độ cử chỉ khi ăn của cha tôi bây giờ, tôi càng nhớ rơ nhiều hơn lúc bà cố gắng sửa chồng. Đấy là một chuyện thật ra cũng không mấy quan trọng đối với bà. Nhưng, tôi có cảm tưởng đấy là cố gắng tột cùng của mẹ tôi, lấy một chuyện chẳng ra ǵ để phản đối thể như tự nh́n nhận vai tṛ chỗ đứng của ḿnh hơn một bóng mờ rất nhiều. Tất nhiên là điều này thỉnh thoảng mới xảy ra v́ mẹ tôi là một h́nh ảnh có nhiều khía cạnh trái ngược với quan niệm nữ quyền. Nhưng, tôi vẫn nghĩ, nếu mẹ tôi an lành hạnh phúc, đấy chẳng phải là trách nhiệm của tôi lôi kéo bà ra khỏi vai tṛ đă nhận lănh. Nếu tôi không chấp nhận vai tṛ ấy, th́ đấy chỉ là tôi trong đời sống của chính tôi.

Cha tôi ăn nhanh, có vẻ thích thú trong lúc ăn, chú ư đến món đang ăn, thận trọng vén khéo từng hạt cơm, từng đũa vùa. Trong lúc ăn, ông ít nói chuyện. Tôi ăn chậm theo dơi ông nhưng cha tôi ít khi nào nh́n lên, đầy gằm xuống gần như gục hẳn vào chén đang cầm nơi tay. Ăn xong, ông cẩn thận sắp xếp chén đũa dễ dàng cho việc dọn dẹp rồi rời bàn ăn, cầm theo cây tăm ra vườn sau mang theo tách trà nóng. Sau đó có một lúc lâu tôi vừa dọn dẹp nhà bếp vừa theo dơi cha tôi ngồi trong im lặng nơi vườn sau. Ông ngồi rất im, không rơ mắt nh́n nơi nào nhưng đầu hơi cúi, thỉnh thoảng chúm miệng thổi nhẹ rồi hớp một ngụm trà. Có lúc ông thở kh́ sau khi nuốt ngụm trà, hai vai hơi nhô lên rồi hạ thấp xuống như vừa trút được một điều ǵ nặng nề. Tôi tưởng như ḿnh có thể nghe được tiếng thở dài ấy từ nơi đứng, sau cửa sổ nhà bếp.

Tôi mở truyền h́nh cho cháu xem rồi ra ngồi cạnh cha tôi. Mọi khi tôi là người nói nhiều, không hiểu sao lúc ấy miệng lại khô cứng và đầu lại trống rỗng đến độ lo ngại. Dường như cái cử chỉ từ tốn cất h́nh và nét mặt im ĺm không trả lời câu đùa, là những h́nh ảnh ồn ào đến độ ngỡ ngàng từ một người cha tôi vẫn biết. Hay tưởng rằng vẫn biết. Cha tôi vẫn giữ im lặng một cách bất thường khi tôi ngồi xuống bên cạnh. Có lúc đầu ông hơi ngước lên xoay nhẹ về phía tôi rồi lại cúi xuống lặng lẽ. Tiếng ông húp soạt chút nước trà sót nơi tách là tiếng động duy nhất tôi nghe ra và nhớ măi khi đă về đến nhà, khuya hôm đó. 

Nhưng rồi, tôi lại là người quên bẵng đi việc bắt gặp ông cất h́nh vào ngăn tủ vài tuần sau đó. Không dễ ǵ đánh tan ấn tượng bằng phẳng không lồi lơm của một người cha quen thuộc đến độ trong suốt nơi trí tưởng. Trong suốt đến nỗi những khi hồi tưởng, tôi thật sự không làm sao h́nh dung được cá tính nào nổi bật nhất của ông. Những lần tôi đến nhà sau đó, cha tôi vui vẻ b́nh thường. Tôi ít thấy ông ngồi một ḿnh nơi bàn trong pḥng riêng mà hay ra sau vườn. Có lẽ v́ đă vào hè, khi oi bức ông nằm vơng sân sau đọc sách nhưng sẵn sàng nhường cho cháu khi lũ con nít bắt đầu chán những tṛ chơi khác muốn chồng chất hai ba đứa lên vơng lộn mèo lăn nhào trên cỏ. Tôi không muốn cha tôi nằm chiếc vơng căng cứng dễ lập úp v́ sợ ông té. Để trấn an tôi, ông thường nằm với một chân tḥng chấm đất. 

Có lẽ, sự lặp đi lặp lại của đời sống qui cũ khiến tôi dễ dàng nhanh chóng quên chuyện cất ảnh một cách không ngờ.   

Tôi hoàn toàn quên hẳn chuyện tấm h́nh cho đến một dịp khác. Cuộc ăn uống vui vẻ nơi sân sau, ngày lễ cuối cùng đánh dấu mùa hè chấm dứt trước khi lũ con nít nhập học niên khoá mới. Lấy ra hai chai bia vùi sâu trong thùng nước đá, anh tôi đưa một cho Ben rồi hỏi.

“Chọn nghề cứu hoả hả? Hừm, sao lại là cứu hoả?”

“Sao không?”

“Nguy hiểm!”

“Đó cũng là một lư do.”

“Lư do đó có vẻ dữ dằn.”

Anh tôi cười sau câu nói.

“Tôi thích thử thách khó khăn.”

Tôi cụng chai bia nơi tay Ben, đùa.

“Thử thách khó khăn? Cứ lái xe trên xa lộ giờ cao điểm là có ngay thử thách. Bảo đảm tăng áp huyết.”

Ben cười. Tôi đùa tiếp.

“Có lẽ Ben thích làm người hùng.”

Ben vội lắc đầu.

“Không. Không. Đây là một nghề nguy hiểm. Và nó đ̣i hỏi sự chú ư thận trọng cũng như lương tâm nghề nghiệp rất cao.” 

Tôi cười vỗ nhẹ vai Ben.

“Em chỉ đùa.”

“Anh biết.”

Miệng Ben nói thế nhưng nh́n mắt Ben, tôi hiểu ḿnh đă lỡ lời nên lặp lại lần nữa.

“Xin lỗi. Lỡ lời.”

Ben lắc đầu.

“Chẳng làm sao cả. Quên đi.”

Anh tôi không rơ chuyện ǵ bỗng dưng cả hai cùng nhỏ giọng th́ thầm. Anh nh́n tôi cười mỉm rồi nói tiếp với Ben.

“Điều kiện sức khoẻ th́ sao?”

“Tương đối khá cao...”

Tôi đưa chai bia lên mồm hớp một ngụm. Bia lạnh đến độ đầu tôi choáng rộn nhưng vẫn tiếp tục hớp thêm ngụm nữa. Giữa hai ngụm bia, bất chợt mắt tôi nh́n qua cửa sổ pḥng cha tôi.

Ông ngồi lưng thẳng, như một que củi khô cứng ngắc, một tay đưa xa, h́nh như cùi chỏ tựa cạnh bàn. Cuối cánh tay ấy, giữa những ngón khô đét, tuy không thấy rơ, tôi bỗng đoan chắc là một tấm h́nh. Cha tôi ngồi bất động, rất lâu. Không rơ ông có chớp mắt. Không rơ ông có thở. Tôi lạc mất câu chuyện giữa anh tôi với Ben, và ngụm bia được nuốt xuống một cách bực dọc miễn cưỡng.    

Lúc chúng tôi c̣n bé, cha tôi bày tỏ t́nh cảm bằng những cái hôn, bẹo má, xoa trán, vuốt tóc. Tôi biết cha tôi không phải là một người khô khan không biết tỏ bày t́nh cảm với con cái hay không biết hưởng thụ hạnh phúc gia đ́nh. Tôi nghĩ rằng ông có hạnh phúc, vẫn hạnh phúc với gia đ́nh, và có nhận thức chắc chắn. Tôi nghĩ cha tôi là một người cha chu đáo thương con yêu vợ như một số b́nh thường ngoài kia. Tôi đă không lầm về h́nh ảnh một người cha một người chồng hoàn hảo nơi cha tôi, nhưng h́nh như tôi đă lầm về h́nh ảnh một người đàn ông b́nh thường nơi ông. Đă lầm. Về một con người khác ẩn tàng. Nhưng nếu đă hoàn toàn hạnh phúc th́ cha tôi không hề thiếu thốn để phải đi t́m, để phải giấu diếm một điều ǵ. Nghĩ rằng cha tôi c̣n có một người đàn bà nào khác để yêu thương là một điều không tưởng tượng nổi. Mẹ tôi không phải là một người đàn bà hoàn toàn tuyệt diệu nhưng ít ra bà tuyệt diệu trong mắt tôi, trong gia đ́nh tôi. Tuy nhiên, nếu cho rằng v́ mẹ tôi kém cỏi ở một phương diện nào đó khiến cha tôi t́m kiếm sự bù đắp nơi người khác, là không công bằng. Cho cả hai. Cũng có thể, cho cả ba, kể cả người mà cha tôi t́m kiếm sự bù đắp. Bởi v́ không ai cho cha tôi cái quyền đó cả. Đó chỉ là ngụy biện. Nhưng tôi cũng hiểu rằng con người có nhiều khả năng, kể cả khả năng yêu thương, đôi khi, dăm ba người, cùng lúc. Đó là bi kịch của con người. T́nh cảm không mực độ lẫn dụng cụ đo lường. T́nh cảm đối nghịch với lư trí. Nhưng, với cha tôi, tôi không khỏi bất công thiên kiến, khi cho rằng ông sáng suốt trong t́nh cảm. Hay nói một cách khác, tôi đă tưởng rằng, lư trí chi phối t́nh cảm nơi ông một cách ṣng phẳng b́nh dị. Nên, không thể có chuyện cha tôi hành động v́ t́nh cảm. Tất nhiên.

Ư tưởng của một đứa con gái về cha ḿnh, rất thiên vị. Tôi đă tự động cho rằng cha tôi không có t́nh cảm riêng tư cuả một người đàn ông, mà chỉ có t́nh cảm tất nhiên của một người chồng, một người cha, một đứa con trong gia đ́nh. Tôi đă, rất bất công, cho rằng cha tôi không thể có, không có khả năng có, bất cứ t́nh cảm nào khác ngoại trừ thứ t́nh cảm tất nhiên vừa kể trên. Vô t́nh, tôi đă bất công khi nghĩ về cha ḿnh. Tôi đă không cho phép ông được là một người b́nh thường, nói ǵ đến, là một người đàn ông b́nh thường. Tôi cũng thừa biết, cố ư nhiều hơn vô t́nh, tôi đă không nghĩ đến khía cạnh t́nh dục. Nhất là khía cạnh t́nh dục của cha mẹ ḿnh, là một điều tương đối khó và không thể nói đến trong một gia đ́nh á châu.

Ben đứng sát vai tôi, nh́n theo hướng tôi nh́n, hỏi.

“Nh́n ǵ vậy?”

Tôi hơi giật ḿnh.

“Không. Không có ǵ.”

“Thấy nh́n chăm chú...”

Tôi day sang Ben.

“Không có ǵ.”

Sực nhận ra giọng ḿnh hơi xẵng, tôi dịu xuống rồi nói thật. Gần như thật.

“Không biết ông già làm ǵ trong pḥng một ḿnh?”

Anh tôi thoáng nh́n về phía cửa sổ, trả lời.

“Hồi năy ba than nắng nhức đầu.”

Tôi à một tiếng rồi nh́n đi nơi khác. Anh tôi thản nhiên tiếp.

“Mấy hôm nay ông già than mệt, chắc phải đi khám tổng quát xem sao.”

Khi tôi nh́n lên cửa sổ pḥng cha tôi lần nữa, ông vẫn ngồi yên nơi vị trí cũ, và lần này th́ tôi chắc chắn, một cách giận dữ buộc tội, ông đang nh́n một tấm ảnh mà tôi chưa bao giờ nh́n thấy.

Lúc tôi c̣n nhỏ, thỉnh thoảng khi có việc cần phải vào sở cuối tuần, cha tôi có lúc cho đi theo. Thường th́ ông bật máy vi tính t́m tṛ chơi trên mạng cho tôi rồi đi làm việc của ḿnh. Và nếu tôi nhớ không lầm, tấm ảnh hai anh em tôi đứng ở một băi biển nào đó là tấm ảnh duy nhất đặt nơi bàn làm việc của ông. Về sau cha tôi để nó trên bàn ngủ cạnh giường. Tuy ông chụp chúng tôi nhiều h́nh nhưng có lẽ đấy là tấm ảnh cha tôi thích nhất. Tôi bỗng nhớ lại lúc giúp ông dọn đồ từ một thùng nhỏ chứa những món lặt vặt cá nhân ở văn pḥng làm việc khi về hưu ông mang về nhà. Đến lúc tôi lôi mớ giấy gần đáy thùng ra định lật giở từng tờ th́ cha tôi nhẹ nhàng bảo để đó cho ông. Chỉ có thế. Ông rất nhẹ nhàng từ tốn nhưng bây giờ nhớ lại, tôi đâm ra ngờ vực, biết đâu, trong đó c̣n lẫn nhiều thứ mà cha tôi khoá kín nơi ngăn kéo, bây giờ.         

Những ngày sau mỗi khi có chuyện đến nhà anh, tôi im ĺm quan sát cha tôi, gần như ṭ ṃ soi mói. Ông càng lúc càng ít ra khỏi pḥng. Nhưng, cửa pḥng ông chỉ khép hờ, và nếu như ông có ngồi nơi bàn viết, tôi không hề thấy ông xem h́nh. Tựa như lần vô t́nh tôi bắt gặp và lần nh́n thấy qua cửa sổ, đă là quá mức. Tất nhiên là tôi bức rức khó chịu. Việc ǵ ông phải khoá kín ngăn tủ? Và việc ǵ ông phải xem h́nh một cách vụng trộm lén lút? 

Đến một hôm khác, sau bữa ăn trưa, cha tôi đột ngột bất tỉnh. Sau nhiều giờ chầu chực chờ đợi ở bệnh viện lo lắng, tôi về nhà, nhưng chưa được lâu th́ anh tôi gọi.

“Ông già không sao, nằm lại tối nay để làm thêm mấy thử nghiệm khác về tim. Mày chịu khó ghé ngang nhà lấy mấy món đồ Jenny sắp sẵn mang vào đây.”

Chị dâu tôi không thể bỏ mấy cháu bé ở nhà để xách vài thứ cần thiết vào bệnh viện cho cha tôi. Vừa mở cửa cho tôi Jenny vừa nói.

“Cô xem lại có khi chị lấy nhầm.”

Tôi soát tới soát lui bao đồ nhỏ. Jenny sực nhớ.

“Cô lên lấy vài tấm ảnh mang vào bày quanh cho ông già đỡ buồn.”

Tôi chần chừ.

“Chỉ có một đêm, mai đă về rồi...”

Nghĩ đến điều tôi không hề, không muốn, nghĩ đến, Jenny lắc đầu.

“Đâu biết được. Có khi vài ngày lại kéo thành vài tuần đấy.”

Nhưng tôi không căi Jenny v́ cha chị vừa mới qua đời không lâu, kinh nghiệm nuôi bệnh người già vẫn c̣n mới nguyên trong chị với những thay đổi bất ngờ không kịp trở tay. Không muốn Jenny nói thêm, tôi bỏ lên lầu vào pḥng ông già.

Không hiểu sao tôi lại nhón lấy tấm h́nh hai anh em đứng ngoài biển, rồi tần ngần do dự trước những tấm c̣n lại. Tôi sực nhận ra pḥng ngủ cha tôi có lắm h́nh. H́nh chụp chung nhiều người, đủ kiểu, nhiều dịp. Những tấm ảnh này phần lớn chắc phải do Jenny vào khung để trên bàn chứ tôi biết cha tôi chỉ giữ mỗi tấm h́nh hai anh em đứng ngoài biển và một tấm khác, mẹ tôi ngồi bên ông, cả hai ông bà cứng ngắc bên nhau, một tiệc cưới nào đó.

Đang nh́n loanh quanh lựa chọn, mắt tôi bỗng dừng nơi chiếc khoá chơ vơ ở kệ trên. Mọi ư nghĩ trong tôi khựng lại và hành động chợt bùng lên như thể đó là hành động duy nhất đáng làm và phải làm, ngay lập tức. Tôi cầm ch́a lập cập mở ngăn tủ bên dưới, kéo ra. Nằm úp trên mấy cây bút ch́, viết máy, kẹp giấy là một tấm h́nh khổ bốn sáu. Tôi lật ngửa h́nh mà không cầm lên như sợ để lại dấu vết không ra ǵ, phần tôi.

Khi tôi trở lại bệnh viện, cha tôi đă được dời ra pḥng riêng. Ông có vẻ mệt mỏi im ĺm không nói khi tôi bày mấy tấm ảnh lên bàn, ch́a cho thấy đôi giép da ông vẫn mang trong nhà, rồi để xuống sàn cạnh giường. H́nh như tôi tránh không nh́n thẳng mắt ông, v́ mỗi lần nh́n là mỗi lần tôi nhớ đến tấm ảnh trong ngăn kéo. Cha tôi muốn nh́n, vẫn nh́n, người nào trong tấm ảnh ấy?

Về sau những lúc đưa đón cha tôi ra vào bệnh viện, pḥng mạch bác sĩ chuyên môn, thường xuyên hơn trước, thay phiên với anh tôi, nụ cười của những người trong ảnh ám ảnh tôi, cũng thường xuyên chẳng kém. Tự tấm h́nh ấy không có ǵ khác thường để cha tôi phải giấu diếm.

Aûnh chụp một dịp Giáng sinh v́ sau lưng người trong ảnh là cây thông với đèn đóm dây hoa. Cha tôi đứng tận bên trái. Ông có vẻ lớ ngớ ngượng nghịu. Người đàn ông duy nhất chụp chung với bốn người đàn bà kề sát nhau cười rất tươi. Bốn người đàn bà mặc quần áo dạ tiệc. Hai người á châu, một da trắng và một người có nét Nam Mỹ. Cả bốn có chiều cao tương đối không chênh lệch ǵ nhiều, và tất nhiên là thấp hơn cha tôi. Người đàn bà nét Nam Mỹ mặc áo cổ hở hơi sâu phơi cặp vú lớn và cũng là người có nụ cười tươi nhất với hàm răng to khoẻ. Người đàn bà á châu đứng kế mặc áo đen dài có quai vai nhỏ, tóc cúp ngang tai, cũng có nụ cười đẹp nhưng v́ cười nên mắt híp lại. Người kế nữa cũng á châu, tóc thật ngắn, mặc vét đen, cổ áo trong bẻ lật ra ngoài, không biết váy ngắn dài v́ ảnh chụp ngang đùi trở lên, nụ cười thoải mái. Người đứng sau cùng tóc màu hung đỏ cũng cắt thật ngắn, mang kính. Cả bốn người đều đẹp. Ở nụ cười tươi và nét mặt rạng rỡ. Nhưng cha tôi th́ không đẹp chút nào. Nụ cười của ông sượng cứng như đă lỡ đứng không nhằm chỗ. Thế đứng cứng ngắc và cách xa người bên cạnh một khoảng nhỏ làm như, lẽ ra chỉ có bốn người đàn bà chụp chung với nhau, và cha tôi đứng vào đấy như bị lôi kéo bất thần vào phút cuối trước khi người chụp bấm máy. Hơn nữa, bốn nụ cười thật đẹp của bốn phụ nữ, tôi nghĩ, trẻ hơn cha tôi, quá sức tương phản với nụ cười sượng cứng của ông. Chỗ đứng của cha tôi không tuỳ thuộc trong tấm ảnh đó. Nh́n mặt ông, tôi có thể đoán được ảnh chụp vào khoảng thời gian nào, nhưng điều này không cần thiết, hàng số màu vàng cuối chân ảnh cho biết ngày tháng cuối năm, tất nhiên là đă lâu.

Đôi khi tôi giả sử, với Ben.

“Ông già yêu một trong bốn người đó.”

Ben chưa bao giờ được nh́n ảnh, chỉ nghe tôi tả nhưng đủ để đùa cợt.

“Nói vậy th́ ai cũng nói được.”

Tôi quả quyết.

“Một trong hai người đàn bà á châu.”

Ben nheo mắt cười cười.

“Vấn đề chủng tộc?”

Tôi ngượng.

“Linh cảm!”

“Bắt nguồn từ kỳ thị chủng tộc?”

“Không. Nhưng có lẽ ông già chuộng á châu hơn.”

“Lại đoán già đoán non!”

“Người đàn bà da trắng này chắc chắn không hợp gu ông già.”

“Gu ông già?”

Tôi ấm ức v́ nhận ra đối với Ben, chuyện tấm ảnh chỉ là một chuyện đùa.

“Ông già không sinh trưởng xứ này và mang nặng đầu óc á châu, ưa thích những cái ǵ á châu nói chung. Ông thích đàn bà dịu dàng chịu đựng. Dáng đứng, nụ cười và mái tóc thật ngắn của người đàn bà da trắng này hoàn toàn ngược lại những ǵ ông già ưa chuộng nơi một người đàn bà!”

“Thế th́ người đàn bà á châu kia, tóc cũng ngắn chẳng kém, th́ sao?”

Tôi ngắc ngứ chưa trả lời th́ Ben đă tiếp.

“Như vậy đưa đến kết luận ông già yêu người đàn bà á châu c̣n lại. Rồi xong. Đấy. Dễ ợt.”

“Không thể kết luận dễ dàng thế được.”

“Ủa, chính em vừa giới hạn chỉ một trong hai người đàn bà á châu rồi giờ lại nói không thể kết luận? Ḿnh giải quyết vấn đề bằng cách loại bỏ từ từ. Ông già không thích đàn bà tóc ngắn, loại ngay hai người. Cô Nam Mỹ tóc ngắn dài? À, em tả mặc áo hở ngực. Ông già không thích đàn bà ăn mặc hở hang. Loại cô ấy ra. Th́ cũng c̣n một người duy  nhất.”

Tôi khổ sở.

“Cô ấy quá trẻ.”

“À. Lại thêm vấn đề tuổi tác. Ông già không thích đàn bà quá trẻ?”

“Ben. Thôi đừng đùa nữa!”

Ben cố nén cười.

“Được rồi, được rồi, chịu thua. Không ai nói xấu ông già cả. Rồi, loại bỏ người đàn bà da trắng với cô Nam Mỹ, c̣n hai người á châu. Một xấp một ngửa, thảy đồng tiền xem thử cô nào là người t́nh của ông già.”

Cứ thế. Mỗi lần tôi đem chuyện tấm ảnh ra nói với Ben, cứ thế, đều biến thành một chuyện hài hước cười đùa và tôi giận dỗi bỏ đi nơi khác. Tôi thừa hiểu ư Ben. Ben không hề cười đùa cha tôi. Ben chỉ đùa để tôi bỏ ư tưởng thắc mắc đời tư người khác, cho dù đó là cha tôi, là người tôi rất mực gần gủi yêu mến nên vô t́nh, tự cho ḿnh có quyền soi mói đến một mực độ nào đó. Tôi đă không nghĩ ra là tôi đang soi mói đời tư của một người, bỏ qua mọi h́nh thức quan hệ. Theo Ben, tôi không có quyền thắc mắc những người đàn bà ấy là ai, nhất là khi cha tôi đă cố t́nh cất kỹ tấm ảnh. Giả sử mẹ tôi c̣n sống, chỉ có bà mới có quyền hỏi cha tôi câu đó. Mà cũng chưa chắc, Ben lập luận, nếu tôi đừng lẽo mép với bà. Tất nhiên tôi không đồng ư với Ben nên tiếp tục thêu dệt.

Giả như có một chuyện t́nh nào đó xảy ra giữa cha tôi và một trong bốn người đàn bà cười tươi trong h́nh, đó tất phải là mối t́nh một chiều. Có khi tôi cảm thấy khổ sở tựa như đă vô lễ đánh giá cha tôi hơi thấp, nhưng tôi không thấy ông xứng đôi với bất cứ người nào trong h́nh. Và thái độ âm thầm giữ kín tấm ảnh, rơ là thái độ của người ôm giữ một mối t́nh tuyệt vọng. Nhưng Ben bác ngay ư nghĩ của tôi.

“Rơ là đầu óc văn sĩ nửa mùa nên vẽ vời trăm chuyện. Biết đâu ông già có  kỷ niệm đẹp ǵ đó về  một bữa tiệc cuối năm trong ba mươi năm làm việc gương mẫu của ḿnh nên thích nh́n đến ảnh, phải không? Những người này em chưa bao giờ thấy mặt, mà bạn bè của ông bà già tất nhiên em đă biết đă gặp, th́ đây chỉ có thể là người làm chung sở với ông già mà thôi. Tính t́nh của ông già đứng đắn đạo mạo th́ không có chuyện lăng nhăng trong sở. Huống ǵ ông già cũng không thuộc loại đẹp trai hào hoa...”

Tôi đồng ư rằng có khi tôi vẽ vời quá đáng nhưng làm sao tôi có thể quên được nét ân cần lúc cầm tấm ảnh trong tay của cha tôi. Một kỷ niệm b́nh thường không hề khiến một người đàn ông ngây người một lúc lâu. Đây phải là một thứ ǵ không b́nh thường nơi một người b́nh thường giản dị như cha tôi. Một người không có bóng tối. Đời tư của ông là đời chung gia đ́nh với chúng tôi.

“Đừng cho ông già điểm quá cao rồi giật ḿnh.”

Ben nghĩ vậy. Ben cho rằng v́ tôi đặt cha ḿnh lên một bục cao nên tôi muốn trấn an ḿnh rằng cái pho tượng trên bục cao ấy vẫn là người cha hy sinh tất cả mọi thứ cho gia đ́nh, rằng người cha ấy không hề yêu thương ai hết ngoại trừ mẹ tôi ra. Nhưng, nếu gọi là để trấn an th́ tôi phải suy ra sự thật. Suy, chứ tôi không mặt mũi nào hỏi thẳng cha tôi. Sự kiện tôi mở ngăn tủ riêng của ông đủ để tôi xấu hổ nói ǵ đến chuyện hỏi một vấn đề riêng tư tế nhị.

Đến lúc cha tôi về nhà đợi chết, ư định táo bạo mới chớm trong tôi. Hôm ấy vắng người, không hiểu anh chị tôi đi đâu, các cháu đi học, cô y tá chưa đến phiên, tôi ngồi với ông. Có khi ông mở mắt he hé nhưng lại ngủ, có khi ông nhắm mắt nhưng mở thật nhanh khi có tiếng động khẽ. Thỉnh thoảng mắt ông theo dơi tôi đi lại trong pḥng rồi khép lại như ngủ. Tôi nh́n bàn tay xương xẩu da mỏng tanh vàng úa úp nơi chăn nhớ bốn nụ cười thật tươi trong h́nh. Tôi nh́n mấy sợi tóc bạc lơ thơ nhớ bốn người đàn bà đẹp đứng sát nhau như đẩy cha tôi ra ngoài lạc loài. Tôi nh́n cặp môi khô héo của cha tôi mỗi khi gắng gượng nhắp nước lại nhớ đến bốn cặp môi tô son thật tươi vẽ ra bốn nụ cười tuyệt đẹp của người trong h́nh. Tôi nh́n ánh mắt có lúc như dại không thấy ǵ hết của cha tôi nhớ lại lúc ông ngây người một tay giữ ảnh. Bốn nụ cười rất ồn ào nơi trí nhớ của tôi mỗi khi nh́n đến cha tôi im ĺm lặng lẽ. Có lúc tôi bỗng bực dọc. Tựa như sự vô t́nh phơi bày rất rơ ở cách đứng, ở kiểu cười của những người trong ảnh. Có người nào biết được, nghĩ đến cha tôi, giờ phút này? Có người nào, vẫn giữ liên lạc với cha tôi, giờ phút này? Có người nào, sẵn sàng đến, nếu biết cha tôi đang bệnh nặng, giờ phút này? Hay là không, không có ai hết. Tấm ảnh không kể hết câu chuyện. Cha tôi tất không kể đoạn đầu. Tôi không biết đoạn cuối, trong khi tấm ảnh là khoảng giữa lửng lơ.

Biết đâu, đă có lúc cha tôi muốn được nh́n lại tấm ảnh cất trong ngăn kéo. Biết đâu, một ư muốn ông không thể nói ra. Biết đâu. Biết đâu. Biết đâu đấy.

Tôi loay hoay suy nghĩ chập lâu rồi lại bàn t́m chiếc khoá ở kệ trên. Tôi hồi hộp thỉnh thoảng liếc về phía cha tôi. Tiếng khoá mở nhẹ, tôi kéo ngăn kéo từ tốn. Tấm ảnh vẫn nằm ngửa y nguyên vị trí cũ lần đầu tôi mở trộm ngăn kéo. Điều này chứng tỏ từ lúc bệnh  trở nặng, cha tôi không có dịp mở tủ. Tôi cầm ảnh lên nh́n thật gần một lần nữa. Nụ cười tươi của bốn người đàn bà vẫn đẹp. Tôi đắng cay khi nhận ra tôi vẫn nghĩ cha tôi không xứng với bất cứ người nào trong h́nh. Tôi thừa thăi th́ giờ để ngắm nghía lâu hơn. Cả bốn người đều trẻ hơn cha tôi quá nhiều và có vẻ biết ăn mặc thời trang. Đàng nào, họ cũng hơn hẳn mẹ tôi, ở khoảng thời gian ấy, nơi bề ngoài. 

Tôi lay nhẹ vai cha tôi rồi mang kính cho ông, tay kia tôi giữ tấm ảnh trước mặt. Mắt ông thoáng lướt ngang. Tôi để ư chờ đợi phản ứng. Nét mặt cha tôi im ĺm. Không phản ứng. Không cả chớp mắt. Không cả thở mạnh. Cha tôi không nh́n ảnh. Ông nh́n tôi. Cha tôi nh́n tôi. Không nh́n ảnh. Rồi ông từ từ gỡ kính đưa tôi, khép mắt lại.

Trở về trang tác giả và tác phẩm