Tha Hương

 Ngô Du Trung

    Sơn dừng xe lại nơi một trạm xe bus. Người khách già đứng bên lề đường chậm chạp ngước mắt nh́n lên tấm bảng ghi số và tên lộ tŕnh chạy bằng điện tử ngay phía trên cửa ra vào đang chớp tắt, thay đổi liên tục bằng đôi mắt hoang mang, ngơ ngác. Một lát, người khách già cúi xuống, lần từng bước thận trọng bước vào xe. Sơn lặng lẽ ngồi chờ. Bàn tay người khách run run, sờ soạng, lần ṃ trên thanh sắt tṛn dọc theo lối vào. lên hết ba bực cấp, đứng hẳn trong xe rồi, người khách bắt đầu  cho tay vào túi áo lục t́m vật ǵ đó.

    Sơn cất tiếng chào:

    "Chào cụ."

    "Hả?"

    Người khách già sửng sốt, bàn tay dừng lại nơi mép túi, ngước mắt nh́n Sơn ḍ xét. Sơn cười, lập lại:

    "Chào cụ."

    Người khách ngập ngừng:

    "Ông là người Việt nam?"

    "Vâng, thưa cụ. Cháu là người Việt nam."

    Khuôn mặt người khách lộ vẻ vui mừng, ông cất giọng vừa xúc động vừa ngạc nhiên:

    "Thật may quá, quư quá. Ở đây cũng có người Việt nam lái xe hở ông?"

    Sơn đáp:

    "Dạ có, thưa cụ."

    Người khách già vẫn chưa hết ngạc nhiên và xúc động. Ông không biết làm ǵ, đứng xớ rớ, miệng cứ lẩm bẩm lập đi lập lại mấy tiếng: may quá, may quá. Sơn hỏi:

    "Cụ xuống phố phải không ạ?"

    Như sực nhớ ra, ông cụ vội vàng cho tay vào túi áo vừa lục t́m vừa nói với Sơn:

    "Thật may quá. Tôi cứ ngại sẽ đi lạc. Tôi già rồi mà tiếng Tây tiếng u không biết. Con gái tôi có viết cho mấy chữ để đưa  cho tài xế, không biết tôi bỏ vào túi nào, lại c̣n cái vé xe..."

    Sơn cười:

    "Thôi, cụ không cần phải t́m nữa. Mời cụ ngồi xuống đây."

    Sơn chỉ tay vào băng ghế cạnh tài xế, tiếp:

    "Cụ ngồi gần đây nói chuyện cho vui."

    Người khách già nh́n quanh trong xe rồi ngồi xuống băng ghế Sơn chỉ:

    "Sao vắng khách thế này? Tôi ngồi đây được hả ông? Con gái tôi dặn chỗ này dành riêng cho người tàn tật và người già."

    Sơn đáp dịu dàng:

    "Dạ được, cụ cứ ngồi. Cụ cũng là người già, không phải vậy sao?"

    Cụ già mỉm cười, nụ cười hom hem, ngượng ngập:

    "Tôi đi xe buưt đây là lần đầu nên ngại quá. Cái ǵ cũng ngại."

    Đợi người khách ngồi xuống xong Sơn cho xe tách ra khỏi lề, nhập vào gịng xe cộ nhộn nhịp rồi trả lời tiếp câu hỏi của ông cụ:

    "Hôm nay cụ là người khách đầu tiên của cháu. Chốc nữa sẽ có thêm nhưng không nhiều lắm đâu. Buổi sáng c̣n có khách, chứ trưa có hôm cháu chỉ chạy xe không."

    Người khách già ngạc nhiên:

    "Vậy à? Rồi làm sao đủ sống?"

    Sơn cười, giải thích:

    "Đây là hăng xe bus công cộng, cháu chỉ lái xe ăn lương giờ. Dân chúng đi làm đóng thuế cho chính phủ th́ chính phủ phải lo. Dù có người đi hay không cũng phải có xe chạy, nếu không, dân chúng thưa gởi, khiếu nại lung tung, phiền phức lắm."

    "Ông chạy cả ngày à?"

    "Thưa cụ, không. Cháu chỉ lái vài chuyến buổi sáng, rồi về nghỉ, giao cho người khác thế; chiều lại chạy vài chuyến nữa."

    Ông cụ chép miệng:

    "Tốn kém nhỉ. Xe to lớn, đẹp đẽ thế này mua phải bộn tiền, rồi xăng nhớt, sửa chửa, bảo tŕ mà chỉ để chở năm ba người khách. Xe này mà ở Việt nam th́ phải biết."

    Sơn ṭ ṃ:

    "Cụ mới từ Việt nam sang?"

    "Vợ chồng đứa con gái bảo lănh tôi sang đây được sáu tháng. Ở nhà buồn quá ông ơi. Hai vợ chồng tụi nó đi làm, mấy đứa cháu đi học. Nhà vắng tanh vắng ngắt. Tôi cứ đi ra rồi đi vào, không biết làm ǵ cho hết ngày. Coi ti vi không được; nghe nhạc không được; đọc sách một lát là mơi mắt. Hàng xóm lại toàn Mỹ. Mong cho lũ con lũ cháu về để nói chuyện cho vui mà lũ nhỏ về đến nhà là nói toàn tiếng Mỹ. Tôi bảo chúng nói tiếng Việt th́ chúng cũng rán cho tôi vui ḷng nhưng thực ra tôi nghe cái món tiếng Việt của tụi nó cũng chẳng khác ǵ tiếng ngoại quốc, chỉ hiểu đại khái. C̣n bố mẹ chúng về đến nhà là mệt phờ, ăn uống qua loa, hỏi han năm ba câu lấy lệ rồi lăn ra ngủ để mai c̣n đi làm tiếp. Buồn th́ có buồn nhưng đâu có thể bắt chúng ngồi nghe ḿnh nói măi được. Ối dà, mà có chuyện ǵ quan trọng đâu ông. Tôi già rồi, nói toàn những

chuyện lẫm cẫm, chúng nghe chắc chán lắm."

    Sơn an ủi ông cụ:

    "Cháu hiểu t́nh cảnh của các cụ bên này. Bố mẹ cháu cũng vậy. Hai cụ buồn quá cứ đ̣i về Việt nam hoài. Cháu thật khó nghĩ. Đời sống bên này nó vậy cụ ạ."

    "Nghĩ cũng tội cho con cái. Vợ chồng nó thấy tôi buồn mới ghi tên tôi vào hội bô lăo ǵ đó, chỉ tôi đường đi xe buưt để ngày ngày tôi xuống gặp các cụ đồng hương nói chuyện cho vui. Nó bảo dưới đó người ta c̣n dạy tiếng Mỹ nữa. Nó nói bố rán học ít tiếng Mỹ. Chà, tôi già chừng tuổi này, học tiếng Mỹ để làm cái ǵ? Mà giá như có học được th́ biết nói với họ cái ǵ? Họ khác, ḿnh khác, cái ǵ cũng khác, phải không ông?"

    "Dạ, cụ nói đúng. Phong tục, tập quán của họ khác xa ḿnh."

    "Tôi mới qua chắc không biết nhiều như các ông. Nhưng tôi thấy cái ǵ cũng kỳ cục. Tên họ th́ đổi xuôi đổi ngược. Xóm làng ǵ mà nhà nào nhà nấy đóng cửa im ỉm suốt ngày. Hàng xóm láng giềng với nhau mà cả tháng không thấy mặt nhau, không nói với nhau lời nào. Ai đời con cái lại đi kiện cha mẹ v́ cái tủ lạnh. Học tṛ thưa thầy giáo ra ṭa v́ nghịch bị thầy đét vào đít. Hừm, người ḿnh nói: nhứt quỷ, nh́ ma, thứ ba học tṛ. Con nít th́ ở đâu cũng phá như giặc, không đét vào đít th́ làm sao chúng nên người được, phải không ông?"

    Sơn gật gù khen ông cụ:

    "Cụ mới qua mà đă biết nhiều rồi. Thực ra họ có cái sai mà cũng có cái đúng. Tỷ như chuyện đánh con nít. Cụ dạy rất phải, con nít th́ phải bị đ̣n chút ít mới nên người được, nhưng ở đây có nhiều người đánh con nít như đánh kẻ thù. Thiếu ǵ trường hợp cha mẹ bỏ bê con cái, đánh đập, hành hạ con cái cho đến chết. Thành ra luật là để ngăn ngừa những  chuyện đó."

    Cụ già chép miệng:

    "Càng nhiều luật càng phiền. Mà luật nào đặt ra cho đủ hết mọi chuyện ở đời. Ông nghĩ coi..."

    Sơn ép xe vào lề đường dừng lại. Hai cô cậu học sinh đang đứng ôm nhau vội vàng buông ra rồi lục tục kéo lên xe. Cả hai vừa đi vừa nhún nhảy, dắt nhau đến ngồi ở dăy ghế cuối cùng. Chiếc xe lại tiếp tục lăn bánh. Cụ già trở lại câu chuyện bị gián đoạn:

    "Đó, ông thấy chưa? Có luật nào cấm con nít mười ba, mười bốn tuổi ôm nhau ngoài đường, trên xe" ông cụ liếc chừng về phía sau như sợ hai cô cậu nhỏ hiểu được điều ḿnh vừa nói "Mà chuyện đó cũng nên đặt luật để cấm đấy."

    Sơn cười lớn làm hai cô cậu đang ôm nhau nơi cuối xe vội vàng buông ra.

    "Cụ ơi, cụ mà xúi người ta đặt luật cấm bọn trẻ ôm nhau là sẽ có loạn lớn đó."

    "Th́ tôi nói vậy thôi chứ sức nào mà cấm."

    Sơn lại dừng xe đón mấy người khách. Hai người đàn bà da đen to cồng kềnh, ́ ạch nhấc từng bước trên các bực cấp. Chiếc xe bus rung lên, lắc lư theo từng bước chân của họ. Cụ già co hai chân lại, cố thu ḿnh nhường lối như sợ mấy khối thịt khổng lồ đó sẽ bất thần đè phủ lấy ḿnh. Cụ ngước mắt ṭ ṃ, ngạc nhiên nh́n theo hai người đàn bà đang ́ ạch đi dần về giữa xe rồi chật vật gieo ḿnh xuống chiếc ghế nhỏ hẹp. Cụ lắc đầu nói với Sơn:

    "Người đâu mà béo tốt quá!"

    Sơn vừa cho xe chạy trở lại vừa nói với ông cụ:

    "Béo chứ không tốt đâu cụ ạ. Chỉ tốn tiền đai ét."

    Ông cụ nhíu mày:

    "Đai ét là cái ǵ ông?"

    "Dạ, đai ét là ăn kiêng. Họ phải nhịn ăn hoặc chỉ ăn những thức ăn dành riêng cho người mập để tiêu bớt mỡ, xuống bớt cân. Mập quá cũng không tốt đâu cụ."

    Ông cụ tự nhiên im lặng. Ông ngồi thẳng lưng, hai tay đặt ngay ngắn trên đùi, những ngón tay gầy thỉnh thoảng gơ nhịp thong thả như đang đếm từng ư nghĩ trong đầu. Ông nh́n ra ngoài cửa xe. Nhà cửa cây cối chạy lùi về phía sau làm ông cụ cảm thấy chóng mặt. Ông lại quay vào trong. Người đàn bà da đen lúc này đang ngủ gà ngủ gật; khuôn mặt mập tṛn đè xuống cái cổ ngắn làm vồng lên những ngấn thịt nung núc. Không nghe ông cụ nói ǵ, Sơn tưởng ông cụ đă chán chuyện. Nhưng xe chạy được một quăng, ông cụ lại lên tiếng:

    "Nghĩ cũng thật bất công. Bên Việt nam không có mà ăn, bên này lại phải kiêng ăn."

    Sơn gợi chuyện:

    "Nghe nói bên nhà bây giờ dễ thở hơn hồi trước nhiều, phải không cụ?"

    Ông cụ lắc đầu, chậm chạp:

    "Có dễ thở ǵ đâu ông ơi. Ai cũng sắp tắt thở tới nơi nên nhà nước sợ, nới chút xíu cho khỏi sanh loạn. Rồi ở ngoài người ta la ầm lên là có sửa đổi, có cải cách, như vậy là dễ thở rồi. Chà, cộng sản mà để cho dân dễ thở th́ đâu phải là cộng sản nữa."

    Ông cụ dừng lại, ngó mông về phía trước. Sơn cũng không tiện nói ǵ, chỉ im lặng lái xe. Một lát ông cụ quay sang Sơn, giọng tâm sự:

    "Tôi đă sống qua bao nhiêu thời rồi, từ thời Bảo Đại, thời Pháp, đến Quốc gia rồi Cộng sản, tôi chưa thấy thời nào mà dân ḿnh khổ sở, khốn nạn như cái thời cộng sản này. Đàn bà con gái bán thân chỉ v́ một lon gạo. Giành giựt, chém giết, lừa đảo nhau chỉ v́ một lon gạo. Đạo đức, lễ nghĩa suy đồi, xuống dốc thê thảm. Cô giáo vừa dạy học vừa bày quà bán cho học tṛ ngay trong lớp. Thầy giáo bỏ dạy đi chạy chợ trời, đi đạp xích lô. Ông nghĩ coi, có thời nào mà thầy cô phải bấm bụng đi làm những chuyện như vậy? Là bởi v́ đói quá mà. C̣n con nít th́ bỏ học đi bới rác nhặt bao ni lông. Người người, từ già tới bé đều phải xoay đủ cách mà cái ăn vẫn không có. Ông có học, có đọc sách, đọc sử chắc biết thời bọn Tàu đô hộ nước ḿnh, bắt dân ḿnh lên núi t́m ngà voi, xuống biển ṃ ngọc trai đem dâng cho chúng. Tôi nghĩ tổ tiên ḿnh hồi đó có khổ chắc cũng chỉ khổ như dân ḿnh bây giờ chứ không hơn. Ngày nay người dân cũng phải lên non xuống biển t́m vàng, chứ không phải ngà voi, để nạp cho nhà nước."

    Sơn quay sang nh́n ông cụ, kêu lên:

    "Có vậy hả cụ?"

    Ông cụ thở dài, chép miệng:

    "Chà, thực ra th́ nhà nước không bắt dân đi t́m vàng như bọn Tàu đô hộ nước ta ngày xưa. Nhà nước cộng sản là nhà nước của nhân dân mà, đâu có làm những chuyện bóc lột như vậy! Nhưng nhà nước để dân đói quá th́ dân phải tính, mà ở thành phố, ở đồng bằng c̣n ǵ nữa để tính? Từng đống rác cũng bị bới nát ra rồi, nên phải lên núi đào xới may ra t́m được chút ǵ chăng. Rồi nó thành cái dịch đi t́m vàng, đi đăi vàng là vậy."

    Sơn ṭ ṃ:

    "Có đào được vàng không cụ?"

    Ông cụ lắc đầu:

    "Thú thực tôi cũng không rơ. Nhưng từ khi có phong trào đi t́m vàng th́ nhà nước nhảy vô. Nhà nước chia lô từng khu rừng ra bán lại cho dân khai thác. Dân chúng đào xới, đăi lọc không biết có ra được tí vàng nào không mà người th́ chết v́ đói khát, v́ sốt rét, bệnh tật; người th́ chết v́ sụp hầm sụp hố, v́ tranh giành, cướp bóc; c̣n nhà nước th́ tự nhiên ngồi không có được khối tiền. Nhà nước cộng sản sáng suốt, anh minh hơn bọn Tàu phong kiến là vậy."

    Giọng ông cụ đều đều, trầm trầm mà buồn quá, chua xót quá. Bất chợt Sơn quay sang. Ông cụ đang cúi xuống nh́n vào những ngón tay đặt trên đùi, thế ngồi từ lúc lên xe đến giờ vẫn không thay đổi. Vài sợi tóc lưa thưa, bạc trắng, phủ xuống một vầng trán rộng, đầy những nếp nhăn.

    "Tôi ở với họ mười mấy năm, thấy bao nhiêu cảnh khốn khổ, đau ḷng, kể không biết đến bao giờ mới hết. Các ông may mắn đi trước, không tưởng tượng ra được hết đâu..."

    "Sao cụ không qua sớm hơn?"

    Ông cụ chép miệng:

    "Tôi già rồi, sống nay chết mai, không muốn sang xứ lạ sống những ngày lơ láo cuối đời. Vả lại, tôi cũng không có nhu cầu ǵ nhiều. Hàng năm con cái tôi ở bên này gởi về chút ít tiền, đủ để hai vợ chồng tôi sống qua ngày, không phải làm lụng vất vả như người khác. Nhưng từ hồi bà nhà tôi mất đi, lũ nhỏ bên này thúc hối, nài nỉ quá, tôi đành phải sang cho chúng vui ḷng. Vậy là tôi sống thêm một thời nữa, thời tư bản đó ông."

    Sơn hỏi đùa:

    "Cụ thấy tư bản thế nào?"

    Ông cụ ngồi trầm ngâm không trả lời ngay. Những ngón tay gơ nhịp trên đùi, mắt nh́n thẳng về phía trước như đang suy nghĩ lung lắm. Măi một lúc sau ông cụ mới cất tiếng chậm răi:

    "Tôi thấy đói quá th́ sanh loạn mà no quá th́ sanh tật. Đói khổ quá th́ đạo lư không giữ được mà no đủ quá th́ lại quên hết đạo lư. Chà, tôi nói không được rơ ràng, mạch lạc. Tôi nhớ có ông nhà văn nào đó nói một câu đại khái thế này: Cộng sản đem vật chất ra khống chế linh hồn; c̣n tư bản đem vật chất ra mua rẽ linh hồn. Lời đó tôi thấy thật chí lư. Thành ra tôi nghĩ như thế này: Ở bên nhà đói quá, khổ quá, quá cái mức chịu đựng th́ đạo lư không giữ được là chuyện có thể thông cảm; nhưng bên này no đủ quá, sung sướng quá mà để người ta đem vật chất ra mua rẽ linh hồn th́ thật là điều đáng trách..."

    Chiếc xe chạy quanh co trong khu vực dân cư đón thêm một số khách rồi trực chỉ ra xa lộ. Xe bắt đầu chạy nhanh, gió lùa vào những khe hở kêu rít lên ḥa với tiếng người nói chuyện trong xe ồn ào nên từ đó ông cụ ngồi im không nói ǵ thêm nữa. Ông cụ ngại phải nói lớn tiếng và cũng không muốn làm Sơn phân tâm lúc đang lái xe trên hệ thống xa lộ đan nhau chằng chịt, nhiều tầng nhiều lớp.

    Mười lăm phút sau, Sơn bỏ xa lộ rẽ vào con đường dẫn xuống phố. Hành khách bắt đầu xuống ở các trạm ngừng. Đến một ngă tư và cũng là trạm cuối cùng, người khách duy nhất c̣n lại là ông cụ. Sơn dừng xe quay sang nói:

    "Cụ đi theo con đường này đến cái đèn đỏ kế tiếp rồi quẹo phải. Căn nhà thứ ba, bên phải là văn pḥng hội bô lăo đó cụ."

    Ông cụ chậm chạp đứng dậy nh́n theo hướng Sơn chỉ:

    "Tới rồi hả ông? Nhanh quá nhỉ. Hôm nay được nói chuyện với ông một bữa bằng tiếng Việt thật thú quá. Lâu lâu mới có dịp nói thành ra nói hơi nhiều, không phiền ǵ ông chứ?"

    Sơn vội vàng trả lời:

    "Dạ không, cụ đừng ngại. Được hầu chuyện cụ, cháu học thêm nhiều điều bổ ích, cháu thích lắm."

    Ông cụ đứng nấn ná chừng như không muốn rời xe, chừng như việc chia tay với người đồng hương gặp gỡ bất ngờ trên xe bus làm ông cụ cảm động. Ông nói thêm vài lời cảm ơn rồi chậm  răi bước xuống xe. Đứng bên lề đường, ông quay lại nh́n Sơn lần nữa, cánh tay gầy đưa lên nửa chừng và gật đầu nhè nhẹ:

    "Thôi, chào ông."

    "Dạ, chào cụ."

    Ông cụ quay lưng bước đi. Sơn ngồi yên nơi tay lái nh́n theo dáng người nhỏ nhắn, gầy yếu của ông cụ lạc lơng giữa đám người bản xứ to lớn kềnh càng. Bước đi của ông cụ hơi xiêu; thỉnh thoảng ông dừng lại ngước mắt ḍ t́m với một vẻ rụt rè, ngơ ngác. Bất chợt Sơn thấy ḷng chùng xuống, buồn bă lạ thường.●

Ngô Du Trung

Trở về trang tác giả và tác phẩm